Zabawa jest podstawową formą działalności dzieci, a ponadto towarzyszy in właściwie już od urodzenia. Ma ona wiele rodzajów i funkcji, które stanowią główne źródło ich rozwoju. W literaturze przedmiotowej mówi się o tym, że aby zabawa mogła zaistnieć muszą pojawić się trzy elementy: wyobraźnia, emocje, ruch. Myślę, że są to dość ważne elementy, nie mniej jednak mogą one się pojawić nawet podczas tak zwanych ,,biernych” zabaw, czyli takich, które nie posiadają konkretnych celów, na przykład jeżdżenie samochodem w jedną stronę i z powrotem. Podczas takiej zabawy maluch ogranicza się do świata subiektywnych przeżyć, a więc to, co odczuwa w danej chwili wynika tylko i wyłącznie z jego własnych myśli. Nie dochodzi wówczas do konfrontacji z czynnikami zewnętrznymi, zatem też do zdobywania wartościowych doświadczeń.

---

---

Wartościowa zabawa w moim rozumieniu polega na wszechstronnym doświadczaniu oraz wykraczaniu poza swoje możliwości, dlatego by mogła ona zaistnieć powinny być spełnione dodatkowe warunki.

Po pierwsze jest to obecność innych osób– rówieśników, dzieci starszych lub też wsparcie dorosłego. Jest to uzależnione od rodzaju zabawy. Dziecko może wówczas podejmować dialog, a także próbować funkcjonować w grupie. Doświadcza wtedy różnych sytuacji, w których musi sobie radzić. Ponadto może wspierać się czy inspirować doświadczeniem innych dzieci, a to powoduje w pewnym sensie jego transgresję.

Po drugie dobrej zabawie powinna towarzyszyć przyjazna, miła atmosfera, która sprzyja poczuciu bezpieczeństwa. Tylko w bezpiecznych warunkach dziecko jest w stanie otworzyć się i swobodnie działać. Spokojne, przyjemne otoczenie relaksuje, wyzwala radość, daje możliwość beztroskiej, harmonijnej zabawy.

Trzecim warunkiem jest dostęp do atrakcyjnych zabawek i pomocy. Dzięki nim maluch może rozwijać kreatywność, spontaniczność, motywację, wyobraźnię, a ponadto może stymulować wzrok i słuch, uczyć się nowych doświadczeń i szczegółowo poznawać świat.

---

Podejmując działalność zabawową dziecko ma szanse rozwijać się w wielu sferach: przede wszystkim w społecznej i emocjonalnej, jak również w poznawczej. Nabywa wówczas wszechstronne umiejętności, które mogą zaowocować w przyszłości, w życiu dorosłym.

Na przykład kreatywność i zaradność (zabawy swobodne lub plastyczne, w których dziecko samo ustala przebieg wydarzeń, inspiruje się materiałami, które posiada), cierpliwość, kulturę współdziałania (zabawy grupowe z innymi dziećmi oparte o konkretne zasady), umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach oraz umiejętność radzenia sobie z sukcesami i porażkami (zabawy z elementami rywalizacji), myślenie przyczynowo- skutkowe oraz logiczne (zabawy inspirowane dramą; odgrywanie scenek, gry dydaktyczne, prace konstrukcyjne), umiejętność relaksacji oraz zdrowego wypoczynku (zabawy na świeżym powietrzu, gry sportowe i zespołowe).

---

Myślę, że brak nawet niektórych z wyżej wymienionych umiejętności może w dużej mierze utrudniać życie zarówno dzieciom – w przedszkolu, jaki i dorosłym –w pracy. Stąd też niezwykle ważne jest, by mieć w świadomości to, jakie cechy należy u dzieci kształtować, już od najmłodszych lat, po to, by zapobiec różnym problemom. W końcu poczucie własnej wartości, dobre relacje z innymi, zadowolenie z życia, zdrowie i szczęście są pierwiastkami ogólnie rozumianego sukcesu życiowego, o którym marzy każdy człowiek. Dziecięca droga do tego celu jest właściwie jedna, a mianowicie pełnowartościowa, wszechstronna zabawa, czyli taka, w której dziecko ma możliwość kształtowania różnych umiejętności. W tym miejscu chciałabym wspomnieć o podstawowych funkcjach zabawy:

• Kształcąca: dziecko poznaje świat i najbliższe otoczenie, a także zwyczaje panujące w świecie ludzi i zwierząt, utrwala wiadomości, które ma oraz nieustannie zwiększa swoje możliwości poznawcze, doświadcza nowych rzeczy
• Dydaktyczna: podczas zabawy dziecko doskonali swój język, zwiększa zasób słownictwa, uczy się myślenia i działania, trenuje pamięć i wyobraźnię, rozwija percepcję wzrokową i słuchową,
• Wychowawcza: podejmuje kontakty z innymi, uczy się oczekiwanych społecznie sposobów działania, poznaje wzory funkcjonowania, odczuwa emocje i panuje nad nimi
• Terapeutyczna: ma możliwość rekompensowania pewnych deficytów: daje nadzieję, poczucie bezpieczeństwa, wzmacnia samoocenę, rozwija dobre relacje z innymi, rozładowuje napięcie
• Projekcyjna: dziecko w zabawie projektuje, czyli pokazuje siebie: swoje stany emocjonalne i niezaspokojone potrzeby
• Diagnostyczna: ukazuje siebie, jako istotę zdolną do życia w społeczeństwie, istotę prawidłowo rozwijającą się
• Relaksacyjna: potrafi poprzez zabawę sprawiać radość sobie i innym, potrafi podejmować aktywność relaksacyjną, rozładowuje napięcie i stres, uczy się aktywnego spędzania czasu wolnego

Podczas zwyczajnej zabawy dziecko ma możliwość zdobywania powyższych     umiejętności. Z punktu widzenia dorosłego często zabawa jest prozaiczną czynnością, a tymczasem ma ona ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju malucha.

Często nie zdajemy sobie sprawy z faktu, że zabawa jest główną drogą dotarcia do umysłu oraz emocji dziecka- oznacza to, że poprzez tę właśnie działalność można rozwinąć wiele konfliktów wewnętrznych.

Warto zadbać o to, by już małe dzieci odnosiły sukces w każdej sferze ich funkcjonowania, zgodnie z powiedzeniem:

,,Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci”.

Stoi więc przed nami- dorosłymi bardzo ważne zadanie: obserwowanie dzieci podczas zabawy oraz właściwe wsparcie mające na celu rozwijanie szerokich umiejętności poznawczych, społecznych i emocjonalnych, które są składnikami sukcesu życiowego.

Opracowała mgr Justyna Dymek- Rogalska